Położenie i historia Gminy

Gmina wiejska Rogóźno położona jest w północno – wschodniej części województwa kujawsko – pomorskiego i stanowi jedną z sześciu gmin powiatu grudziądzkiego. Gmina Rogóźno sąsiaduje z następującymi jednostkami administracyjnymi: od północy z gminą Gardeja i Sadlinki (położonymi w województwie pomorskim, powiecie kwidzyńskim), od zachodu i południowego zachodu z gminą wiejską Grudziądz (województwo kujawsko – pomorskie, powiat grudziądzki) i miastem Grudziądz, od południa z gminą Gruta (województwo kujawsko – pomorskie, powiat grudziądzki), od wschodu z gminą miejsko – wiejską Łasin (województwo kujawsko – pomorskie, powiat grudziądzki). Obszar gminy Rogóźno z powierzchnią wynoszącą 116,24 km2 stanowi 0,65% powierzchni województwa kujawsko – pomorskiego, co lokuje ją na czwartym miejscu wśród gmin powiatu grudziądzkiego.

Gmina Rogóźno położona jest przy drodze krajowej nr 16 prowadzącej z Dolnej Grupy do przejścia granicznego z Litwą w Ogrodnikach oraz drodze krajowej nr 55 prowadzącej ze Stolna do Nowego Dworu Gdańskiego. W układzie administracyjnym województwa gmina ma peryferyjne położenie.

Według danych z Głównego Urzędu Statystycznego gmina Rogóźno zamieszkana jest przez 4 204 osoby. Gęstość zaludnienia oscyluje na poziomie 36 osób na km2. Siedzibą władz gminy jest wieś Rogóźno.

Rogóźno(niemiecka nazwa Roggenhausen), jest to wieś, która jest siedzibą władz gminy Rogóźno. Wieś lokowana była w 1288 roku z inicjatywy mistrza krajowego Meinharda z Kwerfurtu, który nadał sołtysowi 62 włóki na założenie wsi. Lokacja nie powiodła się i w 1302 roku powtórnej lokacji dokonał komtur rogoziński Elger von Hohenstein. Rogóźno otrzymało w 1401 roku od wielkiego mistrza Konrada von Jungingena następny przywilej, na mocy którego wieś otrzymała 60 włók. Do 1466 roku wieś była własnością krzyżacką, a po II pokoju toruńskim należała do starostwa rogozińskiego. W roku 1609 król Zygmunt III potwierdził szlachcicowi Pawłowi Jałkowskiemu wolne sołectwo, a w 1659 roku król Jan Kazimierz rozszerzył przywileje Michałowi Schwarzowi. Około 1648 roku po staraniach księdza Jakobielskiego powiększono role plebańską o 2 włóki, należały do niej dwa małe folwarki, : Czwartek i Niedziela. W 1678 roku król Jan III Sobieski rozszerzył przywileje sołtysowi, który mógł zaopatrywać się bezpłatnie w drzewo budulcowe i na opał, a także miał prawo do pędzenia wódki i warzenia piwa. W 1792 roku wolne sołectwo zostało sprzedane rotmistrzowi von Yorry. W 1885 roku Rogóźno miało powierzchnie 1505 ha. Domów mieszkalnych było 111 i mieszkały w nich 932 osoby, w tym 816 katolików, 112 ewangelików i 4 żydów. W 1887 roku powstała stacja kolejowa, a rok później poczta. Według ksiąg miejskich Gardei z 1900 roku we wsi był młynarz, kowal, piekarz, rzeźnik, fryzjer męski, fryzjerka damska i szewc. W środku wsi była czteroklasowa szkoła powszechna i katolicki kościół parafialny pw. św. Filipa i Jakuba. Ewangelicy należeli do kościoła w Mokrem. W roku 1944 w Rogóźnie mieszkało ok. 1000 osób.

Okupacja hitlerowska to dla ludności naszej gminy czas krwawego terroru. Symbolizują to pomniki poświęcone pomordowanym mieszkańcom. Po wojnie gmina Rogóźno wraz z powiatem grudziądzkim weszła w skład województwa bydgoskiego, a w latach 1975 -1998 r. w skład województwa toruńskiego. W wyniku reformy administracyjnej kraju, od 1999 roku ziemie nasze należą do województwa kujawsko-pomorskiego.

Najcenniejszymi zabytkami na terenie gminy są:

• kościół filialny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża św. z pierwszej połowy XIV w. w Gubinach, nr A/207 z 13.07.1936 roku
• kościół parafii pod wezwaniem św. Wojciecha z początku XIV w. w Rogóźno, nr A/202 z 13.07.1936 roku
• zespół zamkowy z XIII-XIX w.w miejscowości Rogóźno-Zamek, obejmujący: ruiny zamku (ze wzgórzem) z ok. 1280-1333 roku; dwór ze skrzydłem, tzw. „Bramą Łasińską” z ok. połowy XIX w.; oficynę z XIX w.; czworak z XVIII w.; stajnię z 1885; stodołę z XIV w. Zamek komturski wzmiankowany w1285 r., został założony prawdopodobnie 10 lat wcześniej, na wzgórzu u ujścia Gardęgi (Gardei) do Osy. Szybko utracił znaczenie i od 1333 r. był siedzibą wójtostwa. W latach 1410 i 1414 został zajęty przez wojska polskie, ze zniszczeń się już nie podniósł. W 1454 r. został spalony przez wycofujących się Krzyżaków, następnie w czasach polskich do 1590 r. był siedzibą starostów królewskich, później zarządu ekonomii, lecz stan budowli nie był dobry. W 1628 r. część murów wysadzili Szwedzi. Większość zabudowań została rozebrana przez Prusaków po 1772 r., a cegły przeznaczono na budowę Twierdzy Grudziądz.
• drewniany kościół parafii pod wezwaniem św. Bartłomieja z XVIII w. wraz z cmentarzem przykościelnym w Szembruku, nr A/675/1-2 z 05.04.1996 roku
• zespół dworski z końca XIX w. w Szembruku, obejmujący: dwór; pozostałości parku, nr 590 z 14.06.1989 roku.

• grodzisko średniowieczne w miejscowości Szembruk nad jeziorem Kuchnia

Herb gminy

Herbem gminy jest biała tarcza, na której znajduje się biegnąca ukośnie czerwona belka, a na niej trzy kwiaty z pięcioma białymi płatkami. W czasach krzyżackich podobnie wyglądał chorągiew wójtostwa w Rogóźnie, a także okolicznych wsi

 

 

Znane osoby:

Ludwik Rydygier – urodził się w 1850 roku w Dusocinie, zmarł w w 1920 roku. Doktor nauk medycznych, chirurg i generał brygady wojska polskiego. Studia medyczne ukończył w Niemczech. Był wykładowcą medycyny na uniwersytetach we Lwowie i Krakowie. W czasie I wojny światowej jako oficer – lekarz służył w armii austriackiej. Pierwszy w Europie przeprowadził częściową rekonstrukcję żołądka.

Władysław Semeniuk – urodził się w 1922 roku. Zasłużony dla Rogóźna lekarz społecznik. Z jego inicjatywy zostały zbudowane: Gminny Ośrodek Zdrowia, Lecznica Zwierząt, Urząd Gminy, Bank Spółdzielczy, Gminny Ośrodek Kultury.

Henryk Zieliński – urodził się w 1920 roku w Szembruczku, profesor historii. Brał udział w bitwie nad Bzurą, po której dostał się do obozów niemieckich jenieckich. Po wojnie rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego i Śląskiego w Katowicach. Jest autorem serii prac na temat „Polskiej myśli politycznej XIX i XX”, a także podręcznik „Historia Polski 1914-1939”